On January 7, 2025, we continued our mission within the RYDE project by hosting the Second National Policy Lab on Employment at SKRIPTA IdeaLab in Sarajevo. This interactive event brought together 15 dedicated participants, along with the project coordinator and moderator, to focus on actionable strategies for improving youth employment opportunities in Bosnia and Herzegovina.
Under the expert facilitation of Amela Hrasnica, dynamic discussions unfolded, leading to key recommendations that will guide future steps in policy development. Participants actively engaged in exploring innovative ideas and solutions, ensuring that youth voices are at the heart of our efforts.
Employment remains a cornerstone of socio-economic stability, particularly for young people transitioning from education to the labor market. In Bosnia and Herzegovina, youth unemployment continues to pose significant challenges, impacting not only individual livelihoods but also the broader economic landscape. Addressing this issue requires a multifaceted approach that includes improving access to quality jobs, fostering skill development, and creating supportive ecosystems for entrepreneurship and innovation.
The Policy Lab served as a platform for participants to discuss these challenges and identify practical solutions to promote employment opportunities for young people. Conversations centered on aligning education and training with labor market demands, strengthening public-private partnerships, and creating more inclusive policies that support young job seekers across diverse regions and industries.
As part of these discussions, the Youth Guarantee initiative was highlighted as one potential tool to bridge gaps in youth employment. Participants explored ways to adapt this model to the local context, emphasizing the importance of government commitment, private sector involvement, and educational reforms to make this initiative effective.
By focusing on employment as a key priority, the RYDE project seeks to empower young people to take an active role in shaping their futures and contributing to the development of resilient and sustainable communities. Through Policy Labs like this one, we aim to build a foundation for impactful policies that address systemic barriers and unlock the potential of Bosnia and Herzegovina’s youth.
We extend our heartfelt thanks to Amela Hrasnica for her leadership and to all participants for their enthusiastic contributions.
The RYDE project, funded by the European Union, is dedicated to fostering opportunities and driving meaningful change for young people. Stay tuned as we continue working together to create a brighter future for youth employment.
U novembru je održana 29. Konferencija država članica Konvencije Ujedinjenih nacija o klimatskim promjenama, COP29, u Bakuu, Azerbejdžan. Ovogodišnji moto konferencije bio je “U solidarnosti za zeleni svijet”
Jedan od ključnih ishoda COP29 je dogovor razvijenih zemalja da do 2035. godine osiguraju najmanje 300 milijardi dolara godišnje za pomoć zemljama u razvoju u suočavanju s klimatskim promjenama. Ova finansijska podrška ima za cilj smanjenje emisija stakleničkih plinova i zaštitu života i sredstava za život od sve ozbiljnijih posljedica klimatskih promjena.
Za Mrežu progresivnih inicijativa bila je čast prisustvovati ovom globalno značajnom događaju, zahvaljujući pozivu od strane UNDP-a Bosne i Hercegovine. Kroz diskusije o klimatskim izazovima i razmjenu iskustava, dodatno smo osvijestili koliko je važno da svi radimo zajedno kako bismo podigli klimatske ambicije i transformisali naše društvo prema otpornijem i održivijem modelu.
Bosna i Hercegovina, u skladu sa svojim Nacionalno utvrđenim doprinosima (NDC) i Pariškim sporazumom, treba ubrzati implementaciju klimatskih politika i akcija kako bismo dosegli klimatsku neutralnost u naredne tri decenije. UNDP će nastaviti podržavati BiH u postizanju ovih ciljeva kroz konkretne aktivnosti i saradnju s vlastima, civilnim društvom i građanima.
Zahvaljujemo se UNDP-u na ovoj prilici i raduje nas nastavak zajedničkog djelovanja. Svi mi imamo ulogu u borbi protiv klimatskih promjena—vrijeme je da preuzmemo odgovornost i radimo na održivoj budućnosti.
On Tuesday, November 19, 2024, the First National Policy Lab focusing on Youth Employment and the Youth Guarantee successfully concluded at Europe House Sarajevo. The event, organized under the Regional Youth Dialogue for Europe (RYDE) project, brought together 20 participants, including decision-makers, representatives from civil society organizations (CSOs), institutions, international organizations, and academia.
Event Highlights
The session opened with an introduction to the RYDE project, delivered by Anida Šabanović, RYDE Project Coordinator at the Network of Progressive Initiatives BiH. Participants gained insight into the project’s regional focus and its significance in addressing youth employment challenges across the Western Balkans.
Amela Hrasnica, Communications Manager at Europe House, outlined the objectives of the Policy Lab, setting the stage for an engaging discussion. Following a Tour de Table, participants connected over shared interests and expertise.
A pivotal moment of the event was the presentation of the Youth Study 2024, led by Ema Smolo-Zukan, Regional Communications Coordinator at Friedrich Ebert Stiftung Dialogue Southeast Europe. The study’s findings sparked thoughtful discussion and informed subsequent deliberations.
Participants also reflected on insights from the Regional Policy Lab, presented by Amela Hrasnica, before engaging in a collaborative session to draft initial recommendations on implementing the Youth Guarantee in Bosnia and Herzegovina.
Looking Ahead
The discussions and recommendations from this session will be incorporated into future national and regional Policy Labs, further refining policies to address youth unemployment and enhance employment opportunities for young people across the region.
We extend our gratitude to all participants for their active engagement and valuable contributions. Together, we are paving the way toward a brighter future for youth in Bosnia and Herzegovina and beyond.
Stay tuned for updates and follow the progress of the RYDE project!
Unlock opportunities for youth in the Western Balkans! Participate in policy labs designed to integrate youth voices into policies across five key areas.
About the Policy Labs:
RYDE (Regional Youth Dialogue for Europe) project team invites youth representatives from civil society organizations (CSOs), ministries/institutions, local decision-makers, youth councils, youth from political parties, youth representatives from media and other relevant stakeholders to join the upcoming policy labs. These labs will focus on:
Youth Participation
Youth Employment (focusing on Youth Guarantees)
Sexual and Reproductive Health
Media Literacy
Culture and Cultural Heritage
Lab Structure:
National Level: Each country will host three labs (one in-person and two online), gathering insights from institutional representatives, youth representatives, CSOs, and other stakeholders.
Regional Level: Includes three labs (one in-person and two online), bringing together stakeholders from across the region to refine and share suggestions and policy recommendations.
Why You Should Join:
Influence Youth Policies: Contribute to impactful policy recommendations that address youth issues in your country and across the region.
Collaborate and Learn: Engage with peers and experts to share and learn best practices, enhancing the effectiveness of youth policies.
Who Can Join:
We are looking for participants from:
Ministries (youth-related and topic-specific)
Youth councils and organizations
CSOs
Political parties
Independent institutions
Youth activists
Local decision-makers
Participant Expectations:
Prepare by understanding recent developments and challenges related to the topic.
Engage actively in discussions, provide constructive feedback, and help formulate actionable policy recommendations.
How to Apply:
Interested individuals should submit their expression of interest by October 18th, 2024. Please select one of the topics related to your country or region when applying.
Proces evropskih integracija podstiče razvoj i transformaciju svih društvenih sfera i sa sobom nosi brojne političke, socijalne i ekonomske benefite za građane i građanke našeg regiona. Evropska unija je istovremeno i najvažniji politički partner zemalja Zapadnog Balkana i najveći donator i investitor u regionu, stoga često nije moguće napraviti jasnu distinkciju između političkih, ekonomskih i socijalnih benefita, jer su politički benefiti često i socijalni i ekonomski, dok su ekonomski benefiti uvek i politički. Ipak, imajući u vidu da je EU prvenstveno nastala kao ekonomska unija, očekivano je da najveće benefite EU integracija pronalazimo upravo u sferi ekonomije. Pogledajmo šta sve građani i građanke našeg regiona dobijaju zahvaljujući procesu EU integracija:
POLITIČKI BENEFITI
Politička stabilnost: Stvaranjem Evropske zajednice za ugalj i čelik 1951. godine institucionalizovan je mir u Evropi sklopljen 1945. godine. Evropska unija je 2012. godine postala dobitnica Nobelove nagrade za mir, odnosno za unapređenje mira, demokratije i ljudskih prava na evropskom kontinentu. U saopštenju Nobelovog komiteta naglašeno je da je odluka bila zasnovana na „stabilizacionoj ulozi koju je EU odigrala u procesu transformacije najvećeg dela Evrope od kontinenta rata do kontinenta mira“.[1] Stoga je politička stabilnost jedan od najvažnijih političkih benefita procesa evropskih integracija za zemlje Zapadnog Balkana, jer je članstvo u EU garancija mira i stabilnosti za države članice, što je od izuzetnog značaja za zemlje našeg regiona koje još uvek nose teret ne tako daleke ratne prošlosti iz 90-ih godina prošlog veka.
Regionalna saradnja: Imajući u vidu prethodno navedeno, potrebno je istaći i benefit regionalne saradnje jer je pomirenje i rešavanje bilateralnih sporova između zemalja Zapadnog Balkana jedan od preduslova za ulazak u EU, što posledično doprinosi stabilnosti i miru u regionu. Ipak, regionom i dalje dominiraju nacionalistički narativi koji održavaju tenzije, a politički lideri svih zemalja u regionu ih zloupotrebljavaju u cilju dobijanja političkih poena na domaćem terenu, sprečavajući time građane i građanke da u potpunosti budu svesni benefita regionalne saradnje. Ipak, regionalna saradnja najbolje rezultate ostvaruje na polju ekonomskih integracija, o čemu će više reči biti u nastavku teksta.
Demokratske reforme, vladavina prava i funkcionalne institucije: Proces evropskih integracija zahteva sprovođenje temeljnih reformi koje podrazumevaju usklađivanje pravnog i političkog sistema zemalja Zapadnog Balkana sa sistemom Evropske unije u cilju jačanja demokratije i funkcionalnih i odgovornih institucija koje su u službi građana i građanki. Zemlje Zapadnog Balkana moraju uskladiti svoje pravne sisteme sa evropskim pravnim tekovinama, što podrazumeva jačanje vladavine prava, nezavisnosti pravosuđa, slobodu medija, zaštitu ljudskih i manjinskih prava, borbu protiv korupcije i druge važne oblasti.
SOCIJALNI BENEFITI
Sloboda građana i građanki da putuju, žive, rade i studiraju u EU: Punopravno članstvo u EU omogućilo bi slobodno kretanje građana i građanki zemalja Zapadnog Balkana unutar Šengenskog prostora, što olakšava putovanja i pruža bolje poslovne i obrazovne prilike. Evropski obrazovni programi poput Erasmus+ omogućavaju studentima, mladima i nastavnicima iz zemalja Zapadnog Balkana da studiraju, stiču iskustvo ili se obučavaju u bilo kojoj od EU zemalja. Zahvaljujući EU integracijama Zapadnog Balkana i Berlinskom procesu, u novembru 2022. godine lideri Zapadnog Balkana potpisali su u Berlinu tri sporazuma o slobodi kretanja sa ličnim kartama, profesionalnim kvalifikacijama za doktore medicine, stomatologije i arhitekte i priznavanju kvalifikacija u obrazovanju na Zapadnom Balkanu. Ovim se zemlje regiona pripremaju za uključivanje u mnogo veće evropsko tržište.
Bolji životni standard: Članstvo u EU sa sobom nosi i zaštitu radnih prava, bolje radne uslove, veće plate, zaštitu prava potrošača, kao i zaštitu životne sredine. Takođe, kroz harmonizaciju standarda sa EU regulativama imali bismo bolju socijalnu politiku i pristup kvalitetnijoj zdravstvenoj zaštiti. EU je, takođe, značajno unapredila medicinske tretmane za pacijente njenih država članica.
Kulturna raznolikost: Integracija različitih nacionalnosti u EU doprinosi kulturnoj raznolikosti i jačanju interkulturalnog dijaloga, što dalje razvija tolerantnu političku kulturu u društvu. EU podstiče očuvanje i promociju kulturne baštine svojih članica, što uključuje očuvanje kulturnih spomenika, tradicionalnih običaja, jezika i slično. Tako bi članstvom u EU i zemlje regiona dobile priliku da unaprede zaštitu i promociju svoje izuzetno bogate kulturne baštine.
EKONOMSKI BENEFITI
Jedinstveno tržište: S obzirom na to da je Evropska unija inicijalno formirana kao ekonomska unija, najveći benefiti procesa EU integracija nalaze se upravo u oblasti ekonomije. Glavni pokretač Evropske unije je jedinstveno tržište u kom se slobodno kreću roba, usluge, ljudi i novac. Proces EU integracija omogućava kompanijama iz zemalja Zapadnog Balkana pristup jedinstvenom tržištu i lakši izvoz robe i usluga, što podstiče ekonomski rast. Spoljno-trgovinska razmena između zemalja Zapadnog Balkana i Evropske unije na godišnjem nivou iznosi oko 50 milijardi evra. Proces EU integracija Zapadnog Balkana za sada je doveo do uspostavljanja zajedničkog regionalnog tržišta, koje predstavlja okosnicu dublje regionalne integracije i korak ka jedinstvenom tržištu EU. Na Samitu Zapadnog Balkana koji je održan 10. novembra 2020. godine u Sofiji u okviru Berlinskog procesa, politički lideri zemalja Zapadnog Balkana podržali su kreiranje Zajedničkog regionalnog tržišta koje omogućava slobodno kretanje robe, usluga, kapitala i ljudi u regionu.
Investicije i finansijska stabilnost: Reforme koje su zemlje Zapadnog Balkana dužne da sprovedu kako bi postale članice EU podrazumevaju i usklađivanje sa ekonomskim politikama EU, što nacionalne ekonomije čini relativno stabilnim i smanjuje makroekonomske rizike. Ekonomska stabilnost, zajedno sa političkom, privlači strane direktne investicije koje doprinose ekonomskom rastu i razvoju privrede.
Pristup fondovima Evropske unije: Pridruživanjem Evropskoj uniji dobijamo pristup fondovima čija su sredstva usmerena ka realizaciji projekata koji su ključni za ekonomski razvoj regiona, kao što je razvoj infrastrukture (izgradnja puteva, železnica, telekomunikacione i energetske mreže), zatim ka razvoju poljoprivrede, zaštiti životne sredine i drugim sektorima. Ovakvi projekti sa sobom nose i socijalne i političke benefite kao što je unapređenje regionalne saradnje kroz umrežavanje i bolju povezanost građana i građanki regiona zbog lakšeg transporta i slično.
Telefonske usluge bez rominga: Zahvaljujući ukidanju rominga sada možemo da koristimo telefonske usluge bez dodatnih troškova širom EU. U okviru Berlinskog procesa sprovodi se Sporazum o romingu, na osnovu kog su usluge rominga smanjene za 86% do 96% na celokupnoj teritoriji Zapadnog Balkana.[2]
Plan rasta za Zapadni Balkan – sprovedi reforme i dobij nagradu
Kada kažem da su ekonomski benefiti EU integracija uvek i politički, mislim i na Plan rasta za Zapadni Balkan za period 2024-2027, koji je Evropska komisija usvojila u novembru 2023. godine, kako bi se Zapadnom Balkanu omogućilo da uživa određene benefite članstva u EU i pre formalnog stupanja u članstvo. Ako bismo Plan rasta mogli ukratko opisati, to bi bilo sledeće: Ko sprovede zadate reforme – taj dobije finansijsku nagradu.
Suštinski, cilj Plana rasta je da se zemlje regiona podrže za sprovođenje reformi putem novog finansijskog instrumenta u iznosu od 6 milijardi evra sa posebnim fokusom na Zajedničko regionalno tržište. Posledično, izgradnja Zajedničkog regionalnog tržišta može dovesti do uspostavljanja trajnog mira u regionu. Novi finansijski instrument biće naročito fokusiran na sektore od izuzetne važnosti za društveno-ekonomski razvoj, kao što je energetika, zelena agenda, digitalna tranzicija, transport, obrazovanje i razvoj veština, gde će posebna pažnja biti posvećena mladima.
Plan rasta se sastoji od četiri stuba:
Približavanje Zapadnog Balkana jedinstvenom tržištu EU
U okviru ovog stuba podrazumevano je da EU pre formalnog stupanja u članstvo omogući pristup određenim područjima jedinstvenog tržišta za zemlje Zapadnog Balkana, ukoliko zemlje regiona ispune svoje obaveze u okviru Zajedničkog regionalnog tržišta sa fokusom na sedam prioritetnih oblasti:
Slobodno kretanje robe
Slobodno kretanje usluga i radnika
Plaćanje u eurima
Olakšavanje drumskog transporta
Integracija i dekarbonizacija energetskih tržišta
Jedinstveno digitalno tržište
Integracija u industrijske lance nabavke
Jačanje ekonomske integracije u okviru Zapadnog Balkana kroz Zajedničko regionalno tržište
Jačanje Zajedničkog regionalnog tržišta predstavlja odskočnu dasku ka jedinstvenom evropskom tržištu ukoliko se usvoje i implementiraju evropska pravila i standardi jedinstvenog tržišta, što će potencijalno dovesti do povećanja bruto društvenog proizvoda ekonomija Zapadnog Balkana za 10%.
Ubrzavanje temeljnih reformi
Da bi zemlje regiona stekle uslove za dobijanje finansijske podrške za reforme, neophono je da pripreme tzv. Reformsku agendu, odnosno plan reformi koje nastoje da sprovedu kako bi ostvarile postavljene ciljeve. Akcenat je na poštovanju demokratskih procedura, uključujući slobodne, fer i poštene izbore, višestranački parlamentarni sistem, slobodne medije, nezavisno pravosuđe, te poštovanje ljudskih i manjinskih prava. Očekuje se da će sprovođenje reformi dovesti do ekonomskog rasta kroz privlačenje investicija, ojačati regionalnu saradnju i pomoći zemljama regiona da postanu nekoliko koraka bliže članstvu u EU.
Povećanje finansijske pomoći za podršku reformama kroz Instrument za reforme i rast za Zapadni Balkan 2024-2027
Plan rasta predviđa dodatna sredstva u odnosu na ona koja već dobijamo u okviru IPA III pretpristupnih fondova. Instrument za reforme i rast obuhvata 6 milijardi evra, od čega 2 milijarde evra u grantovima i 4 milijarde evra u kreditima po povoljnim uslovima, koji podrazumevaju otplatu u maksimalnom periodu od 40 godina. Korisnici sredstava će dva puta godišnje upućivati zahtev za isplatu Evropskoj komisiji, koja će procenjivati da li su ispunjeni ciljevi i mere definisani tzv. Reformskom agendom, te će tek nakon ispunjenosti vršiti isplate.
Iako postoje brojni izazovi procesa evropskih integracija Zapadnog Balkana, uključujući potrebu za reformama same Evropske unije i nedostatak političke volje lidera zemalja regiona za ubrzavanjem i sprovođenjem reformi, EU integracije ostaju glavni pokretači razvoja i stabilnosti u regionu. Sve zemlje članice imale su impozantan ekonomski rast nakon pristupanja EU zahvaljujući pristupu jedinstvenom evropskom tržištu sa velikim povećanjem bruto društvenog proizvoda, čime je kvalitet života građana izuzetno unapređen. Ne smemo izgubiti nadu da će jednog dana i građani i građanke Zapadnog Balkana osetiti sve benefite koje sa sobom nosi punopravno članstvo u EU. Možda nije idealna, ali je najrazvijenija političko-ekonomska unija na svetu.
Autor: Marko Pantić, advokat
* Izrada ove publikacije finansirana je od strane Evropske unije. Njen sadržaj je isključiva odgovornost Fondacije Centar za demokratiju i ne odražava nužno stavove Evropske unije.
Održana međuparlamentarnoj konferenciji pod nazivom „Prednosti Berlinskog procesa: poseban fokus na zajedničkom regionalnom tržištu”, u Petrovcu (Crna Gora) u sklopu regionalnog projekta “Parliamentary Diplomacy: Regional Cooperation through Enhanced Parliamentary Dialogue”.
Zastupnica u Zastupničkom domu Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine (PSBiH) i predsjedateljica Zajedničkog povjerenstva za ekonomske reforme i razvoj PSBiH Ermina Salkičević – Dizdarević i zastupnici u Zastupničkom domu PSBiH Jasmin Emrić i Šemsudin Mehmedović, te predsjednik Odbora za evropske integracije i regionalnu saradnju u NSRS, Siniša Marković su učestvovali u konferenciji, zajedno sa predstavnicima partnerske organizacije projekta iz BiH, Mreže progresivnih inicijativa.
U okviru panela “Zajedničko regionalno tržište 2.0 – šta je to što je ranije funkcioniralo i izazovi Akcijskog plana 2.0”, sudjelovala je i predsjedateljica Zajedničkog povjerenstva za ekonomske reforme i razvoj PSBiH Ermina Salkičević – Dizdarević, koja je u svom izlaganju posebno predstavila rad ovog parlamentarnog tijela, kao i planirane aktivnosti Zajedničkog povjerenstva u narednom razdoblju. Naglasila je važnost i uključenost poslovne zajednice u promoviranju koristi koje Berlinski proces donosi za zemlje Zapadnog Balkana, kao i konekcije i suradnje sa trgovinskim komorama, nevladinom sektorom, te akademskom zajednicom.
Sudionici konferencije tijekom diskusija uputili su i nekoliko zajedničkih poruka, od kojih je posebno važna ta da bez sigurnosne i političke stabilnosti regije ni rezultati nacionalnih ekonomija neće biti u punom kapacitetu.
Istaknuto je da će pitanja konkurentnosti gospodarstva, ljudskog kapitala i digitalizacije sigurno biti u fokusu Berlinskog procesa, te ukazano na mogućnosti unaprjeđenja ovih pitanja u okviru zajedničkog regionalnog tržišta.
Konstatirano je da sam Berlinski proces i koristi koje donosi nisu dovoljno predstavljene javnosti, posebno poslovnoj zajednici, te da treba pojačati aktivnosti na promidžbi ove regionalne inicijative.
Također je ukazano na činjenicu da su članovi poslovne zajednice, pored parlamenata i drugih institucija, sudionici Berlinskog procesa, te da je izbor pravih partnera koji će biti dio rješenja, a ne dio problema, od velike važnosti za brzinu provedbe obveza iz Berlinskog procesa.
S tim u svezi, istaknut je značaj izgradnje povjerenja između pojedinaca i institucija, te rada na razvoju demokracije, dobrog poslovnog okruženja, borbe protiv korupcije, kao i značaj brzog usvajanja najboljih europskih praksi u svim zonama poslovanja.
Ponovo je aktualizirano pitanje slobodnog kretanja ljudi i u tom smislu ratifikacija preostalih sporazuma u okviru Berlinskog procesa od strane BiH.
Naglašena je važnost uloge parlamenata, potreba za većim dijalogom unutar parlamentarnih struktura, kao i kreiranje društva zajedničkih vrijednosti u kojem bi benefiti zajedničkog regionalnog tržišta bili cilj političkog djelovanja, a nikako sredstvo za udaljavanje političkih stavova.
Bilo je riječi i o sredstvima koja su, kroz Plan rasta, rezervirana za zemlje Zapadnog Balkana, te upozoreno na činjenicu da je korištenje tih sredstava uvjetovano izvršavanjem preuzetih obveza. (kraj)
Posljedni komentari